دکتر محمد رضایی در گفتگو با پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آزادی اندیشه و نظریه پردازی را لازم و ملزوم یکدیگر عنوان کرد.

رهبر معظم انقلاب، صبح پنجشنبه، 29 مهرماه در اجتماع بسیار عظیم و پرشور علما، فضلا، اساتید، مدیران مدارس و طلاب حوزه علمیه قم در سخنان مهمی به تبیین ابعاد مختلف تحول و مدیریت تحول در حوزه ها پرداختند و فرمودند: علوم انسانی رایج، متکی بر جهان بینی دیگری غیر از جهان بینی الهی است و مدیران آینده کشور را براساس اهداف جهان بینی غربی و مادی تربیت می کند که لازم است حوزه های علمیه و علمای دین برای جلوگیری از این انحراف، نظریه های اسلامی را در زمینه های مختلف، مشخص و برای برنامه ریزی در اختیار مسؤولان قرار دهند.
نوشتار زیر حاصل گفت وگو با آقاي دكتر محمد محمدرضایی، محقق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سردبير فصلنامه علمي پژوهشي قبسات است که در آن پس از تبیین بحث نظریه پردازی، به دلایل مضر بودن علوم انسانی غرب برای جوامع اسلامی بیشتر اشاره شده است.

تأکید مقام معظم رهبری برای آزاد اندیشی و نظریه پردازی در علوم انسانی برای چیست؟

آزاداندیشی و نظریه پردازی لازم و ملزوم یکدیگر هستند. انسان تا آزاداندیش نباشد نمی تواند نظریه ارائه دهد. اگر یک نظریه برای تبیین مسأله ای مطرح شد این حرف اول و آخر نیست و ممکن است از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد و یا این که از دید جامع تری به آن مسأله نگریسته شود و تبیین جامع و کامل تری از آن ارائه گردد تا نظریه، جامع و کامل تر شود.
انسان تا آزاد نباشد، نمی تواند فکر خود را ظهور و بروز دهد. اگر نظریه پرداز بخواهد نظریه ای را ارائه دهد، اما با مشکلاتی مواجه شود، کم کم به این سمت و سو گرایش پیدا می کند كه نظریات خود را مطرح نکند. این مسأله در جهان غرب رخ داد. چه بسیار نظریه پردازانی که با مقاومت اربابان کلیسا و تهدید آن ها به ناحق از صحنه خارج شدند و دست از نظریه خود برداشتند. برای نمونه، دانشمندی در قرون وسطی نظریه ای را مطرح کرد که مطابق ذوق و سلیقه اربابان کلیسان قرار نگرفت، پس از سی سال از مرگ او، جسدش را از قبر درآورده و سوزاندند.
رهبر معظم انقلاب می فرمایند در بحث های علمی باید آزاداندیش باشیم؛ به نظر ایشان تحجر در میدان علم معنایی ندارد. باید انسان اعتماد به نفس داشته باشد. اعتماد به نفس علمی یکی از لوازم هویت حوزه ها است.

چرا رهبر معظم انقلاب، علوم انسانی غرب را مضر به حال جامعه معرفی کردند؟

دیدگاه ها و نظریات روان شناسی، جامعه شناسی و یا نظریاتی که در علوم دیگر غربي بنا شده، مبتنی بر مجموعه اي از پیش فرض ها است. این پیش فرض هاي مادی گرایانه و طبیعت گرایانه عبارتند از: عالم هستی مساوی با ماده است؛ روش علمی تنها روش درک حقایق عالم است و حتی پا را فراتر گذاشته و این دیدگاه که از میان روش های علوم تجربی تنها روشی اتقان و حجیت دارد که در روان شناسی یا جامعه شناسی به کار گرفته می شود را مطرح می کنند.
این که مي گويند مبانی علوم غرب براساس تفکر مادی گرایانه و طبیعت گرایانه شکل گرفته، یعنی این که عالم و هستی تنها همین محسوسات است، و تنها روش کشف حقیقت هم روش تجربی، مشاهده و آزمایش است و براساس همین روش ها می خواهند دین و انسان را توجیه و تبیین کنند. حتی کار را به آنجا می رسانند که انسان را هم در این نظام جبرگرایانه یا نظام مکانیکی جزئی از اجزای این ماشین عالم دانسته و گفته اند که انسان اختیار ندارد، اعمال و رفتار او محصول ژن و محیط است؛ اگر خطایی کرد مریض است و باید درمان شود. این نگرش های علمی درباره انسان، در حقوق اثر گذاشته و حتی مواردی را در علوم انسانی غربي مشاهده می کنیم که خدا را مانع آزادی بشر دانسته و نظریاتی هم براساس این امر مطرح شده از قبیل این که برای آزادی انسان باید خدا را نفی کرد، چون خدا آزادی انسان را با خطر مواجه می سازد.
تمام علوم انسانی محصول جهان غرب براساس مبانی سست و متزلزلی بنا شده که امروزه باید در آن تجدیدنظر اساسی شود، از این رو حضرت آیت الله خامنه ای می فرمایند اینها مضر هستند؛ یعنی اكنون جوانان و دانشجویان بسیاری را وارد دانشگاه ها می کنیم، این دیدگاه های مادی گرایانه و پوزیتویستی را به آنها یاد می دهیم، بدون این که آنها را مورد نقادی قرار دهیم و بدون این که نظریاتی را براساس مبانی اسلام و دیدگاه های اسلامی عرضه کنیم.

بازنگری علوم انسانی رایج در دانشگاه های کشور وظیفه چه نهادی است؟

وظیفه وزارت علوم، اساتید دانشگاه و اساتید حوزه علمیه است که علوم انسانی دانشگاه ها را براساس مبانی دینی با تبیین صحیح پدیده ها و انسان، رابطه پدیده ها با انسان، رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با پدیده ها و رابطه انسان با انسان مورد بازنگری قرار دهند و نظریات جدیدی را براساس پیش فرض های صحیح و درست مطرح نمایند.